Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Ψηφιακή Πολιτισμική Κληρονομιά (English)
Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΨΑΕ) (Digital Humanities – DH) είναι το νέο επιστημονικό πεδίο που προέκυψε από την ανάγκη να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες και προκλήσεις που δημιουργεί η συνάντηση της ψηφιακής κουλτούρας, που έχει εισβάλει στις ζωές όλων, με τις επιστήμες του ανθρώπου (λογοτεχνία, γλώσσα, ιστορία, τέχνη). Καθώς τα όρια μεταξύ των ανθρωπιστικών επιστημών, των κοινωνικών επιστημών, των τεχνών και των φυσικών επιστημών επαναπροσδιορίζονται με ραγδαίους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Ενημέρωσης με τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες έχει προκαλέσει μια στροφή χωρίς προηγούμενο προς τις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Σπουδές στην Ανώτατη Εκπαίδευση (Terras 2012 infographic εδώ, τα προγράμματα σπουδών, σεμινάρια κλπ. ΨΑΕ στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες, και το διεθνές δίκτυο κέντρων Ψηφιακών Ανθρωπιστικών επιστημών dhCenternet).
Τα προγράμματα Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών που έχουν εγκαινιαστεί τα τελευταία χρόνια, είτε προσφέρονται από Ανθρωπιστικές Σχολές (π.χ. το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Παν/μίου KU Leuven) είτε από Σχολές Επιστήμης Υπολογιστών (π.χ. το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πολυτεχνείου της Λωζάνης EPFL), διευρύνουν τον ρόλο των Ανθρωπιστικών Επιστημών στην κοινωνία και εξοπλίζουν τους αποφοίτους τους με σύνολα δεξιοτήτων που αλλάζουν ριζικά τον χάρτη των δεξιοτήτων.
Οι Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες αφορούν τόσο την ανάγνωση των κειμένων των ανθρωπιστικών επιστημών με ψηφιακά εργαλεία όσο και για τη χρήση ανθρώπινων εργαλείων για την ανάγνωση ψηφιακού κειμένου.
Η πολιτισμική κληρονομιά (υλική, άυλη, φυσική, ψηφιακή) διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας. Η ψηφιακή της διαμεσολάβηση ενθαρρύνει την μετάδοση των αξιών, ιδεών και γνώσεων των προηγούμενων γενεών διασταυρώνοντας το παρελθόν με το παρόν για την χάραξη καλύτερης πορείας για το μέλλον. Παρά την πρόοδο στην ψηφιοποίηση και την ανοικτή ψηφιακή διάθεση της Ελληνικής, Ευρωπαϊκής και Διεθνούς Πολιτισμικής Κληρονομιάς με αποδέκτες τόσο την ερευνητική κοινότητα, όσο και το ευρύ κοινό, ως ερευνητικό πεδίο, η Ψηφιακή Πολιτισμική Κληρονομιά αποτελεί πεδίο που τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μεγάλη άνθιση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στη Δύση αλλά και στην Κίνα, ενώ το επόμενο βήμα αποτελεί η ένταξή του στις υπόλοιπες βαθμίδες της Εκπαίδευσης.
Η άνευ προηγουμένου επανάσταση στον τομέα της εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας και η άμεση ανάγκη διάχυσης και προβολής των πολιτισμικών δεδομένων σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, μέσω της σύνδεσης των τεχνολογιών Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web WWW) με αυτές του Σημασιολογικού Ιστού (Semantic Web).
Η μετάβαση από τον Ιστό των Ιστοσελίδων στον Ιστό των Δεδομένων (Web of Data) με την παράσταση των πλούσιων σημασιολογικών δομών των δεδομένων και την διαλειτουργικότητα των δεδομένων (data interoperability) πέρα από το συντακτικό – δομικό επίπεδο αποτελεί αναγκαιότητα για τον τομέα της Πολιτισμικής Κληρονομιάς: μετά την ψηφιοποίηση και τη δυνατότητα για δημοσίευση, επισημείωση και συνεργασία στο Διαδίκτυο, ο Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) και τα Ανοικτά Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Open Data LOD), αποτελούν το επόμενο επίπεδο για τα ιδρύματα διατήρησης της πολιτισμικής μνήμης (memory institutions) παρέχοντάς τους κοινά πρότυπα (λεξιλόγια) για τη σημασιολογική αναπαράσταση και δόμηση των δεδομένων τους, ώστε τα λογισμικά των υπολογιστών να μπορούν να επεξεργάζονται τα πολιτισμικά δεδομένα πληρέστερα, να τα διαμοιράζουν απρόσκοπτα για περαιτέρω χρήση, εμπλουτισμό και ανάσυρση μέσω συσσωρευτών πολιτισμικού περιεχομένου, αυξάνοντας την προβολή τους στο παγκόσμιο κοινό. Ιδρύματα όπως η Europeana (η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ψηφιακή συλλογή πολιτισμικού περιεχομένου με πάνω από 50 εκ. ψηφιακά εκθέματα από όλες τις χώρες της ΕΕ) και το Ίδρυμα Getty ήδη διαμοιράζουν όλα τα μεταδεδομένα των συλλογών ως Ανοικτά Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Open Data). Ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, όπως λ.χ. ARCHES, ARIADNE, Athena Plus, CrossCult, DARIAH, Europeana, Λεξιλόγια του Ιδρύματος Getty, Linked Heritage, PARTHENOS υιοθετούν τις τεχνολογίες Ανοικτών Συνδεδεμένων Δεδομένων και του Σημασιολογικού Ιστού ως βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της διαδικτυακής πρόσβασης στα πολιτισμικά δεδομένα.
Η μετάβαση από τον Ιστό των Ιστοσελίδων στον Ιστό των Δεδομένων (Web of Data) με την παράσταση των πλούσιων σημασιολογικών δομών των δεδομένων και την διαλειτουργικότητα των δεδομένων (data interoperability) πέρα από το συντακτικό – δομικό επίπεδο αποτελεί αναγκαιότητα για τον τομέα της Πολιτισμικής Κληρονομιάς: μετά την ψηφιοποίηση και τη δυνατότητα για δημοσίευση, επισημείωση και συνεργασία στο Διαδίκτυο, ο Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) και τα Ανοικτά Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Open Data LOD), αποτελούν το επόμενο επίπεδο για τα ιδρύματα διατήρησης της πολιτισμικής μνήμης (memory institutions) παρέχοντάς τους κοινά πρότυπα (λεξιλόγια) για τη σημασιολογική αναπαράσταση και δόμηση των δεδομένων τους, ώστε τα λογισμικά των υπολογιστών να μπορούν να επεξεργάζονται τα πολιτισμικά δεδομένα πληρέστερα, να τα διαμοιράζουν απρόσκοπτα για περαιτέρω χρήση, εμπλουτισμό και ανάσυρση μέσω συσσωρευτών πολιτισμικού περιεχομένου, αυξάνοντας την προβολή τους στο παγκόσμιο κοινό. Ιδρύματα όπως η Europeana (η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ψηφιακή συλλογή πολιτισμικού περιεχομένου με πάνω από 50 εκ. ψηφιακά εκθέματα από όλες τις χώρες της ΕΕ) και το Ίδρυμα Getty ήδη διαμοιράζουν όλα τα μεταδεδομένα των συλλογών ως Ανοικτά Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Open Data). Ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, όπως λ.χ. ARCHES, ARIADNE, Athena Plus, CrossCult, DARIAH, Europeana, Λεξιλόγια του Ιδρύματος Getty, Linked Heritage, PARTHENOS υιοθετούν τις τεχνολογίες Ανοικτών Συνδεδεμένων Δεδομένων και του Σημασιολογικού Ιστού ως βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της διαδικτυακής πρόσβασης στα πολιτισμικά δεδομένα.
Παράλληλα, τα πρότυπα αναπαράστασης της γνώσης έχουν ωριμάσει. Το πρότυπο αναφοράς στο πεδίο των πολιτισμικών δεδομένων είναι το CIDOC-CRΜ του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM), ενώ ευρεία είναι και η χρήση του EDM, προτύπου δεδομένων της Europeana, που χρησιμοποιεί το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), επίσημος εταίρος της Europeana στην Ελλάδα.